Vergi tarhına geçmeden önce verginin tanımı yapalım; çünkü vergi tarhını anlatmadan önce vergi nedir ne nasıl oluşur bakmamız lazım.
Vergi; devletin, vatandaşından doğrudan ya da dolayı yoldan topladığı paradır. Devlet topladığı bu vergi paralarını kamuda harcar, vatandaşının gelir dağılımını kontrol eder ve diğer harcamalarının finansmanını yapar.
Her bir vergi mükellefi ve vergi sorumlusu belirli dönemlerde devlete vergi vermekle yükümlüdür. Aslında hepimiz dolayı yoldan vergi ödüyoruz. KDV, yurt dışı çıkış harç pulları, teknolojik aletlerin üzerindeki bandroller gibi daha sayabileceğimiz onlarca çeşit dolaylı vergi vardır hayatımızda.
Doğrudan vergi ödemeleri nasıl gerçekleşiyor? Vergi mükellefleri ve vergi sorumluları vergi borçlarını devlete neye göre ödemeliler? İşte burada vergi tarhı devreye giriyor.
Vergi tarhı nedir, vergi tarhını kim yapar, vergi nasıl tarh edilir ve vergi tarhı nasıl hesaplanır gibi daha birçok soruya cevabı yazımızda bulabilirsiniz.
- Vergi tarhı ne demek?
- Vergi tarhı kim tarafından yapılır?
Tarh kelimesi Arapça kökenli bir kelimedir ve çıkarma, vergi koyma anlamlarına gelir.
Özetle vergi tarh; vergi dairelerinin, kanunlarda belirtilen matrah ve vergi oranları çerçevesinde vergiyi hesaplamaları ve ardından vergi mükellef, vergi sorumlularına yansıtmasıdır. Bu cümleden anlaşıldığı gibi Devlet vergilerini Vergi Daireleri tarafından hesaplar ve mükelleflerden tahsil eder. Devletin Vergi
Daireli vergilerin beyanlarını ve tahsilatlarını takip etmekle yükümlüdür.
Vergi tarhına dair hukuki tüm açıklamalar Vergi Usul Kanununun 20. maddesinde işlenmiştir.
- Vergi nasıl tarh edilir?
Vergi tarhına ait farklı yöntemler vardır.
Dört farklı çeşit vergi tarhı vardır. Her çeşidin de farklı bir uygulaması ve özelliği yer bulunmaktadır.
Vergi daireleri bu dört farklı usule göre vergi tarhı hesaplaması yapar ve vergi mükelleflerine hesaplamayı sunar.
1- Beyanname ile Tarh
Vergi mükellefleri devlete ödemeleri gereken vergileri kendileri hesaplıyor ve Vergi Dairelerine bildiriyor. Bu yöntem en sık uygulanan yöntemdir. Günümüzde elektronik ortamda uygulanabilen bu yöntem e-beyanname uygulaması ile gerçekleştirilmektedir.;Bu usul dediğimiz gibi en çok uygulanan usuldür ve aksi olmadıkça da bu usul her zaman geçerlidir.
Olağan usul yöntemi de denilebilir Beyanname ile Tarh Usulüne. Ayrıca tebliğ ve tahakkuk işlemlerinde tarh ile birlikte yapılır.
Peki bu usulün dışında başka hangi tarh usulleri vardır?
Diğer üç usulü de olağanüstü usuller olarak düşünebilirsiniz; çünkü direk mükellefin beyanına dayalı olmamak ile birlikte tarh ile birlikte tebliğ ve tahakkuk süreçleri de işlemez. Hepsi ayrı ayrı zaman aralığında sürece dahil olur.
2- İkmalen Tarh
İkmalen kelimesinin anlamı “ek olarak” demektir. Daha önce verilen vergide yanlışlık var ise bu yönteme başvurulur. Kısaca ikmalen tarh, daha önce ödenmiş bir vergi miktarına sonradan ek yapılmasıdır. Daha önce tahsilatı tamamlanmış bir verginin, kanunlara uygun bir şekilde defter, kayıt ve belgelerinde ek matrah çıktıysa Vergi Daireli mükelleften bu ek meblağı da tarh eder.
Örnek verecek olursak, 300 TL matrah üzerinden 30 TL vergi beyan edilmiş ve bu 50 TL ödemiş. Daha sonra defter, kayıt ve belgelere bakılıyor ve anlaşılıyor ki matrah 500 TL olmalıymış. Bu sebeple daha sonra mükellef 50 TL’ye ek olarak bir meblağ daha öder.
3- Re’sen Tarh
Resen kelimesinin anlamı “kendiliğinden” demektir. Vergi matrahının, kayıt ve belgelerde kısmen ya da tamamının tespit edilemediği durumlarda başvurulan bir usuldür. Re’sen Tarh Usulünde, vergi incelemesi yapmaya yetkili takdir komisyonları devreye girer. Bu takdir komisyonları tarh belirler ve yine takdir komisyonların bu tarha göre oluşturdukları rapora uygun şekilde matrah kendiliğinden (re’sen) kabul edilir.
4- İdarece Tarh
Vergi mükellefi eğer vergi tarhı için kanunlarda belirlenen zaman içerisinde başvurmamışsa, İdarece Tarh Usülü uygulanır. İdarece Tarh Usulünde hesaplanan vergiye ek olarak gecikme zammı ve vergi ziyaı cezası da eklenebilir.
Vergi ziyaı; vergi mükelleflerinin vergi sorumluluklarını yerine getirmemesi nedeniyle verginin zamanında tahakkuk edilememesini ifade eder.
Verginin Tebliğ Edilmesi
Vergi tarhları dört çeşittir. Bu dört çeşitten biri vergi mükellefinin ya da vergi sorumlularının vergilerine uygulandıktan sonra çıkan sonuç Vergi Daireleri tarafından tebliğ edilir. Daha öncede belirttiğimiz gibi, olağan usul olarak kabul edilen Beyanname ile Tarh Usulünde tarh, tebliğ ve tahakkuk aynı anda işleme alınır.
Vergin tebliğ edilmesi mutlaka yazılı yapılmalıdır ve vergi mükellefine posta yoluyla gönderilmelidir. Bazı durumlarda ise, vergi mükellefinin adresi bilinmiyor ya da kendisine ulaşılamıyor olabilir. Bu gibi durumlarda bu tebliğ ilan yoluyla da yapılabilir.
Sırada Tahakkuk Var
Vergi borcunun kesinleştiği alandır tahakkuk. Tarh ve tebliğ aşamalarından sonra verginin kesinleşme aşamasına geçilir. Eğer vergi mükellefleri ya da sorumluları kanunlar çerçevesinde onlara verilen süre içerisinde vergi borcuna itiraz etmelerse, vergi borcu kesinleşir.
Tahsilat süreciyle sıra geldi vergi borcunu ödemeye
Mükellefler vergi borçlarını belirlenen zaman içerisinde ödemekle yükümlüdürler. Onlara tanınan süre içerinde vergi borçlarını ödemezlerse gecikme faizi de borca eklenir. Her bir vergi yükümlüsü vergisini ödemelidir. Vergi borçları Vergi daireleri tarafından zamanında ya da geç de olsa vergi mükelleflerinden tahsil edilmektedir.
Unutulmamalıdır ki, ülkemizin güvenliği ve kalkınması bizlerin elinde. Vergimize sahip çıkarak, vergi borçlarımızı ödeyerek ülkemize bireysel katkıda bulunabiliriz. Vergi tarhını kim yapar ve vergi nasıl tarh edilir konusunu da bu yazımızla birlikte işlemiş olduk.
