Müstahsil makbuzu üretici çiftçileri ilgilendiren bir belgedir. Eğer ki üretici çiftçi, ürettiği ürünün satışını gerçekleştiriyorsa, bu satış işlemi için müstahsil makbuzunun düzenlenmesi gerekir.
Müstahsil makbuzu nedir kısaca ifade edecek olursak; defter tutan çiftçilerin veya toptancıların, defter tutmayan çiftçilerden ürün satın almaları durumunda düzenlenen belgeye müstahsil makbuzu denir.
Ayrıca;
- Müstahsil, Arapça kökenli bir kelime ve "üretici" anlamına gelmektedir. Dolayısıyla da; "müstahsil makbuzu" olarak tanımlanan belgeyi; "üreticinin satış belgesi" olarak da tanımlayabiliriz.
- Müstahsil makbuzu, satın alma işleminde düzenlendiğinden dolayı "ticari" sıfatını alır ve "ticari belge" olarak ifade edilir.
Belge üzerinde satın alınan ürünler ile ilgili mali bilgiler yer alır. Bu bilgilerin başında; tarih; satın alan tüccar veya çiftçinin adı soyad, unvan ve adres bilgileri, satın alınan malın cinsi, miktarı gibi bilgiler gelir ancak bu kadar ile de sınırlı tutamayız. Nitekim bu bilgiler, Vergi Usul Kanununun "müstahsil makbuzu" başlıklı 235 inci maddesine göre müstahsil makbuzunun düzenlenebilmesi için belge üzerinde yer alması gereken en temel bilgiler niteliğindedir.
Müstahsil Makbuzu Ne Zaman Düzenlenir?
Diğer birçok ticari belge gibi, müstahsil makbuzu da ilgili satış işleminin gerçekleşmesi itibariyle düzenlenmektedir. Müstahsil Makbuzunun düzenlenmesi süreci; defter tutan çiftçi ya da toptancının, defter tutmayan çiftçiden ürün satın alması ile başlar. Bu süreçte belge üzerinde yer alan bilgilerin doldurulması gerekmektedir. Tıpkı diğer fatura türleri gibi müstahsil makbuzu üzerinde gerekli bilgilerde eksiklik olmaması gerekir, aksi halde fatura geçersiz sayılır.
Belgenin düzenlenmesi sonrasında geçerli olabilmesi için ise imzalama işleminin de gerçekleştirilmesi gerekmektedir. İmzalama işleminin gerçekleşmesi sonrasında belgenin kopyasının; ürünleri satın alan işletmede, aslının ise ürünleri satan çiftçide kalması gerekir.
Müstahsil Makbuzu ile İlgili Temel Ayrıntılar
Müstahsil makbuzu ile ilgili bilinmesi gereken temel ayrıntıları aşağıdaki gibi özetleyebiliriz;
- Müstahsil makbuzlar, seri ve sıra numarası dikkate alınarak sıralanır.
- Ön ödemeler için müstahsil makbuzu düzenlenmez.
- Sadece çiftçinin ürettiği tarım ürünlerinin alımı için düzenlenir. Hizmetler için düzenlenmez. Eğer bir hizmet durumu söz konusu ise bu durumda "gider pusulası" düzenlenmelidir.
- Sadece çiftçinin ürettiği tarım ürünleri satın alan tüccar tarafından düzenlenir.
- Düzenlenen makbuz, bir aracı tarafından alınacaksa; makbuz üzerinde imzası gereklidir.
- Makbuz üzerinde yer alması gereken temel bilgilerden en önemlisi de TC Kimlik Numarasıdır.
- Bu makbuz üzerinde KDV gösterilmez. Çünkü aynı nitelikte zirai stopaj yer alır.
- Makbuzun düzenlenmesi sürecinde dikkate alınması gereken bir diğer önemli detay ise çiftçinin sosyal güvencesi olup, olmadığıdır. Eğer ki yok ise bu durumda SGK kesintisi yapılmalıdır. SGK kesintisi, satın alınan ürün bedeli üzerinden hesaplanır ve brüt tutarın %2 oranı kadardır. Nitekim yapılan bu kesinti, ileriye dönük; çiftçinin emekliliği için geçerli olacaktır.
- Kesintiler, "tarımsal kesintiler" ibaresi ile 2.7.2013 tarihinde SGK tarafından yayınlanan 2013/27 sayılı genelgede ayrıntılı bir şekilde belirtilmiştir. Dolayısıyla da makbuz üzerinde de belirtilecek bu kesintiler ile ilgili gerekli oranlar ilgili genelgede incelenmelidir.
- Müstahsil makbuzlarının en az iki nüsha olarak düzenlenmesi gerekmektedir.
- Düzenlenen makbuzların, anlaşmalı matbaa veya noterlerde onaylanması gerekir.
- Müstahsil makbuzları fatura yerine geçmektedir. Aynı zamanda fatura yerine geçen kıymetli evrak tanımına da uygundur.
- İlgili malın satışı işleminde düzenlenen müstahsil makbuzu üzerinde belirtilen tutarın, o an malın alımı itibariyle ödemesinin peşin olarak gerçekleştirilmesi gerekir.
Makbuz düzenleme işleminde dikkate alınması gereken tüm bu esaslar ve ayrıntılar neticesinde çiftçinin mal satışı sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmiş olacaktır.
