Gelir tablosu, herhangi bir işletmenin belirli bir dönemindeki gelir ve giderleri ayrıntılı bir şekilde gösteren tablodur.
Bu tabloda dönem boyunca gerçekleştirilen tüm mali hareketler tablo üzerinde sütunlar halinde sunulur. Bu sayede belirli bir işletmenin gidişatı hakkında bilgi edinmek gerektiği zaman, gelir tablosu faydalanılabilecek en iyi kaynak niteliğindedir.
Bu bağlamda, gelir tablosundan faydalanılarak;
- Şirketin gelecek planlaması daha doğru bir şekilde yapılabilir,
- Şirketin geleceğe dair satış ve pazarlama politikaları net bir şekilde belirlenebilir,
- Şirketin geçmişte izlediği politikaların ne denli işe yaradığı gözlemlenebilir,
- Şirketin geçmiş, mevcut mali durumu görülebilir ve gelecekteki mali durum için ön tahmin yapılabilir,
Sonuç olarak gelir tablosu bir işletme modeli için olmazsa olmaz niteliğinde bir finansal tablodur.
Gelir Tablosunda Net Kar ve Zarar Görüntülenebilir Mi?
Gelir tablosuna bakılarak bir işletmenin belirli bir dönem içerisindeki net kar ya da zararı görülebilir. Nitekim bu tablo "gelirler" ve "giderler" olmak üzere iki tür mali hareketi göstermektedir. Bu sayede işletmenin gidişatını ve mevcut kar, zarar durumunu gözlemlememiz de mümkün olmaktadır.
Basit bir tanım ile; gelirlerin, giderlerden yüksek olması durumunda "kar" ya da tam tersi giderlerin gelirlerden daha yüksek olması durumunda ise ortaya çıkan değer "zarar" olarak tanımlanır.
Kar veya zarar durumu ile ilgili daha anlaşılır bir örnek sunacak olursak; bir şirketin yıllık geliri 3,000,000 TL, gideri ise 1,000,000 TL olursa bu durumda 2,000,000 TL kar ortaya çıkacaktır ki bu da gelir tablosunda ilgili sütunda net bir şekilde görülebilecektir.
Gelir tablosunun çeşitleri vardır. Bu çeşitleri hesap tipi ve rapor tipi olmak üzere iki ana başlık altında ifade edebiliriz. Biçimsel olarak değişkenlik gösterseler de, gelir tablolarının hepsi aynı esaslara bağlı kalarak hazırlanır. Bu tabloların biçimsel olarak değişkenlik göstermesinin nedeni ise işletmenin faaliyet alanı ve amacı doğrultusunda en iyi analizi yapabilmesidir.
Gelir Tablolarının Hazırlanmasında Hangi Esaslar Baz Alınır?
Bir gelir tablosunun hazırlanmasında standart olarak baz alınan bazı esaslar söz konusudur. Bu esaslar bir gelir tablosunun temel yapısını oluşturabilmesinde önemlidir.
Gelir tablosu kalemleri;
- Brüt satış karı - Bu kalemde faaliyet giderleri ele alınmaktadır. Bu giderler üç ana grupta ifade edilir. Bunlar; araştırma ve geliştirme giderleri, pazarlama ve satış giderleri ve genel yönetim giderleridir. Her birisi eksi olarak yansır.
- Faaliyet karı - Bu kalemde ise üç ana kategori altındaki kar ya da zararlar ele alınır. Buna göre; diğer faaliyetlerden olağan gelir, gider ve kar, zarar durumları yansıtılmaktadır. Bununla beraber finansman giderleri, uzun ve kısa vadeli borçlanma giderleri de yine bu kalem altında ele alınan başlıca değerler gruplarıdır.
- Net kar ya da zarar
Gelir tablosunun hazırlanmasında esas alınan kriterler ise mali tablolar ilkeleridir. Bu ilkelerin genel olarak temeli ise; satış, gelir, satış maliyeti, gider, kar ve zarar mali hareketleri ile ilgili değerlerin belirli bir döneme ait sonuçlarının belirli sınıflar halinde izah edilmesini sağlamaktır.
Bu aynı zamanda bir çeşit raporlandırma biçimi olarak da kabul edilebilir. Nitekim bu tablo üzerinde yer alan bilgiler aynı zamanda ilgili işletmenin mevcut durumunun rapor halinde yansıtılması ve bu sayede üst düzey yöneticilerin rolünü yerine getirerek, satış ve pazarlama politikaları ile ilgili kararlar alması mümkün olmaktadır. Tablo hazırlanan esaslar doğrultusunda gerçekliği yansıtmaktadır. Bu nedenden dolayı üst düzey işletme politika faaliyetlerinde baz alınabilmektedir.
Gelir Tablosu İlkeleri Nelerdir?
- Gerçekleşmiş Hasılat İlkesi
Gerçekleşmeyen satışlar, gelirler ve kârlar; gerçekleşmiş gibi olanlar ya da gerçekleşen satışlar gerçek ederlerinden fazla ya da az gösterilmemelidir. Hesap kesimleri dönem başlarında veya sonlarında yapılmalıdır.
- Dönem Bazlı Hasılat – Maliyet Eşleşme İlkesi
Belli bir döneme ait satışlar ve gelirler bunları elde etmek adına yapılan satışların maliyetleri ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Maliyet ve giderleri gerçeğe uygun gösterebilmek için stok, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi uygulanmalıdır.
- Uygun Amortisman İlkesi
Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ve özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ile tükenme payı ayrılmalıdır.
- Uygun Maliyet Dağılımı İlkesi
Maliyetler; stoklar, onarım ve bakım, maddi duran varlıklar ve diğer gider grupları içinde uygun şekilde dağıtılmalıdır.
- Olağandışı Gelir ile Giderlerin Ayrı Gösterilmesi İlkesi
Arızi ve olağanüstü özelliğe sahip kâr ve zararlar oluştukları dönemde tahakkuk ettirilmelidir fakat normal faaliyet sonuçlarından farklı olarak gösterilmelidir.
- Tüm Gelir - Giderlerin Gösterilmesi İlkesi
Önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektiren büyüklük ve niteliktekiler dışında kalan bütün kâr ve zararlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.
- Uygun Karşılık İlkesi
Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi şekilde azaltmak ya da bir döneme ait kârı diğer döneme aktarmak için kullanılmamalıdır.
- Değerlemede Tutarlılık İlkesi
Dönem sonu sonuçlarının tespiti ile ilgili uygulanan değerleme esasları ile maliyet yöntemlerinde değişiklik yapıldığında, değişikliğin etkileri açık olarak belirtilmelidir.
- Şarta Bağlı Giderleri Gelir Tablosuna Yansıtma İlkesi
Bilanço tarihinde olan ve sonucu belirsiz bir ya da birkaç olayın gelecek dönemlerde meydana çıkıp çıkmamasına dayalı durumları belirten, şarta bağlanmış olaylardan kaynaklanan, makul biçimde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen giderler ve zararlar, tahakkuk ile gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelirler ve kârlar için de gerçekleşme ihtimali fazla da olsa bir tahakkuk işlemi yapılmaz, dipnotlarda açıklanır.
Gelir Tablosu Hesaplarının İşleyiş Kuralları:
Gelir tablosu, işletmenin gelirleri ve giderlerini göstererek kâr – zarar oranını ortaya çıkaran mali tablodur. Gelir hesapları ile gider hesaplarından oluşur. Tek düzen hesap planında, 6 ile başlayan hesaplar gelir tablosu hesapları sayılır.
Gelir tablosuna bakıldığında bazı hesapların yanında eksi (-) işaretinin yer aldığı görülür. Bunlar gelir tablosundaki gider hesaplarını belirtir. Kalan hesaplar da gelir hesaplarıdır. Bu iki tür hesabın işleyiş kuralları farklıdır.
Gelir Tablosu Kalemleri Nelerdir?
Gelir tablosu bilançodan farklıdır. Bu farklardan biri olarak gelir tablosu dinamiktir. Belirli iki tarih arasındaki faaliyetlerin sonuçlarını özetler. Gelir tablosu kalemleri belli gruplar halinde derlenebilir:
- Brüt satış kârı
- Faaliyet kârı
- Net kâr ya da zarar
Gelir Tablosu Hazırlama Formatı Nasıldır?
Gelir tablosu düzenlemesinde mali tablo ilkeleri esas alınır. Bu düzenlemede esas faaliyetlerden sağlanan gelirlerle süreklilik gösteren diğer olağan haldeki faaliyetlerden sağlanan gelirler ile süreklilik göstermeyen olağan dışı gelirler ayrı gösterilir.
Gelir tablosu düzenlemesindeki belli ilkelerin amacı; satışların, gelirlerin, satış maliyetlerinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait tüm hesapların ve belli dönemlerdeki işletme faaliyetleri sonuçlarının sınıflandırılmış haliyle gerçeğe uygun gösterilmesini sağlamaktır.
Gelir Tablosu ve Bilanço İlişkisi:
Gelir-gider hesapları kapatılmadan önce gelir tablosunun düzenlenmesi gerekir. Söz konusu işletmenin dönem sonundaki net kârı veya zararı hem bilançoda hem de gelir tablosunda yer alır. Bilanço ve gelir ortak olan tek hesap 590. Dönem Net Kârı veya 591. Dönem Net Zararı (-) hesabıdır. İşletme gelirleri giderlerinden fazla olursa ve dönem sonunda net kâr çıkarsa bu kâr bilanço hesabı olan 590. Dönem Net Kârı hesabında gösterilir. İşletme giderleri gelirlerinden fazla olursa ve dönem sonunda net zarar çıkarsa bu zarar da bir bilanço hesabı olan 591. Dönem Net Zararı (-) hesabında gösterilir.
Gelir Tablosu Kodları Nelerdir?
Gelir tablosu hesaplarında alacak tarafı gelirleri gösterir, borç tarafı da giderleri gösterir. 6 ile başlayan bütün hesap kodları gelir tablosu hesaplarını gösterir. 10 farklı grup vardır.
- 60 Brüt Satışlar Kodu
- 61 Satış İndirimleri Kodu
- 62 Satışların Maliyeti Kodu
- 63 Faaliyet Giderleri Kodu
- 64 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar Kodu
- 65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar Kodu
- 66 Finansman Giderleri Kodu
- 67 Olağandışı Gelir ve Kârlar Kodu
- 68 Olağandışı Gider ve Zararlar Kodu
- 69 Dönem Net Kârı veya Zararı Kodu
